Noddfa Awyr Dywyll

Yn 2023, cafodd Ynys Enlli ei hardystio’n Noddfa Awyr Dywyll Ryngwladol (NADR) gan y Gymdeithas Awyr Dywyll Ryngwladol (CADR). Mae hyn yn golygu mai Enlli yw’r safle cyntaf yn Ewrop i sicrhau’r statws yma.

Saif Noddfeydd Awyr Dywyll Rhyngwladol fel arfer wedi’u leoli mewn lleoliadau anghysbell sydd â gyda llai o fygythiadau cyfagos i ansawdd awyr dywyll y nos. Mae Enlli yn bodloni meini prawf llym gyda’r dynodiad newydd yma, ac yn ymuno gyda dim ond 16 safle arall yn fyd-eang.

Mae lleoliad Enlli a’i nodweddion daearyddol yn ei gwneud yn un o’r llefydd mwyaf tywyll yn y DU- gyda’r mynydd yn gweithredu fel rhwystr effeithiol sydd yn cyfyngu ar olau o’r tir mawr. Y lleoliad agosaf sydd yn rhyddhau llygredd golau sylweddol yw Dulyn, sydd dros 70 milltir (113 cilomedr) dros Fôr Iwerddon.

Cefnogwyd y cais gan Lywodraeth Cymru, lleoliadau Awyr Dywyll eraill yng Nghymru gan gynnwys Parc Cenedlaethol y Bannau Brycheiniog ac Eryri, Cyngor Cymuned Aberdaron, Cyfoeth Naturiol Cymru, gan gynnwys Prosiect NOS (prosiect awyr dywyll leol), cymdeithasau astronomegol, a Chyngor Gwynedd.

Yn dilyn sicrhau’r statws NADR, mae Ymddiriedolaeth Ynys Enlli am barhau gyda’r gwaith o amddiffyn awyr dywyll Enlli drwy godi ymwybyddiaeth o’r lleoliad unigryw yma yng Nghymru, gan gynnwys hyrwyddo pwysigrwydd yr awyr dywyll yn lleol ac yn genedlaethol.

Ymgymerwyd â rhaglen bedair blynedd yn defnyddio’r dechnoleg ddiweddaraf i fonitro ansawdd awyr y nos ar yr ynys er mwyn dangos ei fod yn ddigon tywyll ar gyfer y dynodiad. Roedd angen cynllun rheoli golau ar y Gymdeithas Awyr Dywyll Ryngwladol hefyd angen cynllun rheoli golau a thystiolaeth ffotograffig ar gyfer yr ardysto.

Roedd Mari Huws, un o Wardeniaid Ynys Enlli, yn rhan o’r broses ardystiad.